Links & rechts tegen oorlog? Interview met Ewald Engelen

28-12-2025 Recht voor allen

In deze uitzending gaan we het hebben over oorlog, veiligheid en de manier waarop daar in Nederland over wordt gesproken.

Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne is één verhaal dominant geworden: dat onze veiligheid in Oekraïne wordt verdedigd, dat bewapening noodzakelijk is en dat twijfel of kritiek verdacht is. Dat verhaal klinkt in de politiek, in de media, op universiteiten en inmiddels ook binnen partijen die zich ooit als vredeskracht profileerden. Opvallend is dat juist in de academische wereld – waar kritisch denken en tegenspraak centraal zouden moeten staan – nauwelijks stemmen hoorbaar zijn die zich openlijk keren tegen militarisering en escalatie. Tegelijk zien we dat media vooral militaire experts aan het woord laten, dat angst voor Rusland wordt uitvergroot en dat afwijkende analyses snel worden weggezet. Mijn gast vandaag is Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam, en een van de weinige Nederlandse academici die de oorlogsconsensus publiekelijk ter discussie stelt. In dit gesprek wil ik met hem onderzoeken waarom het debat zo eenzijdig is geworden, welke rol angst en framing daarin spelen, en waarom kritiek op NAVO-beleid zo snel wordt gesanctioneerd. We spreken ook over zijn keuze om in zogenoemde nieuwrechtse media op te treden, over de overlap én de grenzen tussen linkse en rechtse anti-oorlogskritiek, en over de vraag wanneer links zijn vredestraditie is kwijtgeraakt. Tot slot kijken we vooruit: wat is er nodig om van analyse weer een beweging te maken? Uw gastheer: Marco van Duijn

1. De eenzijdigheid in de wetenschap en media

Ewald Engelen legt uit dat er in de academische wereld en de media een sterke "oorlogsconsensus" heerst. Volgens hem komt dit door:

Hyperspecialisatie: Academici durven zich alleen uit te laten over hun eigen vakgebied, terwijl experts op het gebied van internationale betrekkingen vaak verbonden zijn aan pro-Atlantische denktanks en ministeries.
Anglo-Amerikaanse oriëntatie: Het Nederlandse debat wordt gedomineerd door een Brits-Amerikaans perspectief, waardoor alternatieve visies (bijvoorbeeld uit Duitsland of Frankrijk) nauwelijks aan bod komen.
Marginalisering van dissidenten: Critici worden volgens Engelen snel weggezet als "Poetin-versteher", waardoor de poort naar reguliere media steeds nauwer wordt.

2. Het frame van de "Russische dreiging"

Engelen stelt dat de dreiging van een Russische aanval op NAVO-gebied politiek wordt overdreven. Zijn argumenten hiervoor zijn:

Militair onvermogen: Rusland is na jaren oorlog slechts in staat 20% van Oekraïne te bezetten; een aanval op de verzamelde NAVO-macht is volgens hem niet geloofwaardig.
Russische doelstellingen: Hij voert aan dat Rusland herhaaldelijk heeft aangegeven dat het hen gaat om de neutrale status van Oekraïne en de bescherming van Russische minderheden, niet om de verovering van Europa.
Hybride oorlogsvoering: Veel berichten over Russische sabotage blijken later vaak ongegrond of onbewezen, maar de rectificaties krijgen nauwelijks aandacht.

3. De economische kosten van militarisering

Engelen waarschuwt voor de enorme financiële gevolgen van de nieuwe defensienormen:

De defensiebegroting zou kunnen groeien naar 50 tot 55 miljard euro per jaar, wat vergelijkbaar is met de gehele onderwijsbegroting.
Dit zal onherroepelijk ten koste gaan van de zorg, sociale zekerheid en klimaatmaatregelen, zonder dat hierover een wezenlijk publiek debat is gevoerd.

4. Links en de vredestraditie

Engelen, die zichzelf nog steeds als links beschouwt, constateert met spijt dat linkse partijen hun pacifistische wortels zijn kwijtgeraakt:

Partijen zouden hun principes hebben opgeofferd om "serieus" genomen te worden in coalitieonderhandelingen.
Hij pleit voor een brede samenwerking tussen links- en rechts-kritische krachten om weerstand te bieden tegen de militariseringsgolf.

5. Hoop voor de toekomst

Ondanks de sombere analyse ziet Engelen lichtpunten:

Hij verwacht een politieke reactie van kiezers zodra zij de bezuinigingen in de zorg en het onderwijs voelen.
De politieke instabiliteit in Europa kan leiden tot een nieuwe generatie politici die weer openstaat voor diplomatie.

Tot slot bespreekt hij zijn nieuwe boek, Oorlogsmythen: Ongewenste opstellen, dat begin januari 2025 verschijnt.

Zou je willen dat ik op een specifiek punt uit dit gesprek dieper inga?

Deel dit bericht

pageviews: 18

tinyurl: link